Hangi Maskeler, Nelere Karşı Korur? Maskeler Nasıl Kullanılır? Bir Maske Yeniden Kullanılabilir mi?
Solunum maskeleri, oksijen oranının yeterli olmadığı veya havada istenmeyen mikro parçacıkların bulunduğu ortamlarda kullanılan kişisel koruyucu ekipman türleridir.
Solunum maskesi türleri, iş ortamında birçok sektörde farklı koruma seviyelerinde kullanıldığı gibi günlük hayatta da salgın hastalıklara ve hava kirliliğine karşı yaygın olarak kullanılır.
Özellikle uzak doğu ülkelerinde hem hava kirliliği hem de mevsimsel salgın hastalıklara karşı solunum maskesi kullanımı hiç yabancı olduğumuz bir sahne değil.
Özellikle son aylarda karşı karşıya olduğumuz Covid-19 salgınından korunmak için de solunum maskeleri büyük önem taşıyor.
sponsor bağlantı
Maske Türleri Nelerdir?
Maskeler temelde iki bölüme ayrılır;
- Cerrahi Maskeler
- Solunum Maskeleri
Günlük yaşamda iki tip maske de “maske” olarak bilinir ancak cerrahi maske adı verilen maskeler ile solunum maskeleri arasında çok temel bir fark vardır.
Cerrahi maskeler karşıdaki kişiyi koruma amaçlı üretilmiş olup solunum maskeleri kullanan kişiyi korumaktadır.
Bu nedenle iki tip maskeyi aynı amaçlarla kullanmak doğru değildir.
Cerrahi Maskeler
Cerrahi maske adı verilen basit maskeler tek yönlü olarak ağızdan veya burundan çıkan vücut sıvılarını tutmak için kullanılan maskelerdir.
Kullanan kişiden çıkacak olan sıvıların karşıdaki kişiye temas etmesini önler.
Genellikle ameliyat esnasında hastaların sağlık çalışanlarının öksürme ve hapşırması gibi durumlardan etkilenmemesi için takılır. Yani maske, takan kişiyi değil karşıdaki kişiyi korur.
Bu tür maskelerin cerrahi maske olarak bilinmesinin nedeni de genel olarak ameliyatlarda kullanılmalarıdır.
Cerrahi maskelerin belirlenmiş bir standart koruma seviyesi yoktur.
Solunum Maskeleri
Solunum maskeleri veya solunum koruyucu maskeler, toz maskeleri ve gaz maskeleri olmak üzere 2 çeşittir.
Toz Maskeleri
Toz maskeleri, bakım gerektirmeyen tek kullanımlık kişisel koruyucu ekipmanlardır. EN 149: 2001 +A1:2009 AB standardına veya NIOSH ABD standartlarına göre sınıflandırılırlar.
AB standartlarına göre toz maskelerinin koruma dereceleri;
- FFP1
- FFP2
- FFP3
ABD standartlarına göre toz maskelerinin koruma dereceleri;
- N95
- N99
- N100
Toz maskelerinin koruma dereceleri 0.3 mikron ve daha büyük partikülleri filtreleme kapasitelerine göre belirlenir. AB ve ABD standartlarına göre sırasıyla koruma dereceleri şöyledir;
- FFP1 : % 80
- FFP2 : % 94
- N95 : % 95
- N99 : % 99
- FFP3 : % 99
- N100 : % 99,97
Bu koruma dereceleri, bu maskelerin 0,3 mikron boyutundaki parçacıkların en az ne kadarını tutabildiğini gösterir. Yani N95 bir maske, bu partiküllerin en az %95’lik bölümünü filtreleyebiliyor.
Görüldüğü gibi FFP2 ve N95 koruma derecesine sahip maskeler birbirine yakın koruma derecesine sahipler. Aynı şekilde N99, FFP3 ve N100 maskeler de %99’luk koruma dereceleriyle birbirine yakın koruma derecesine sahip.
Ancak solunum maskelerinin 0,3 mikrondan daha küçük parçacıkları için ne derecede koruma sağladıklarına dair bir standart bulunmuyor. Bunun için üretici dokümanlarını incelemek gerekir.
Solunum maskeleri, koruma seviyelerine ek olarak valfli ve valfsiz olarak da üretilebilirler. Valfli maskeler valfsiz maskelere göre daha rahat nefes alıp verdirme özelliğine sahiplerdir. Valf sayesinde alınan nefes valf üzerinden koruma olmaksızın dışarı verilir. Bu sayede maskede daha az nem birikmesine neden olur ve takmayı kolaylaştırır.
sponsor bağlantı
Gaz Maskeleri
Tam yüz maske veya yarım yüz maske olarak da bilinen gaz maskeleri, ortamda zararlı gazların bulunması halinde kullanılan solunum maskeleridir.
Gaz maskeleri EN 136 Standardına göre üretilirler. Bu standart şartlarına göre yüz maskelerinde sahip olması gereken ana özellikler;
- Hava Sızdırmazlık
- Sıcak Dayanımı
- Temizlenebilirlik
- Görüş Alanı
- Solunuma karşı gösterilen direnç
- Konuşma sesi geçirgenliği
Görüldüğü gibi bu maskeler toz maskelerine göre daha uzun süre kullanılması için tasarlanmış, temizlenebilir maskelerdir.
Tam yüz veya yarım yüz maskeleri aslında tek başına koruma sağlamazlar. Bu maskelerde hava girişine takılan filtreleme kapsülleri ile koruma sağlanır.
Maskenin koruma sınıfı da takılan kapsülün özelliğine göre değişir.
Eğer bu tür maskelerde partikül koruması isteniyorsa EN 143 Standardına göre filtre kullanılmalıdır.
Bu filtrelerde toz maskelerinden farklı olarak P1, P2, P3 sınıflandırması yapılır.
- P1 Partikül Filtresi: 80%
- P2 Partikül Filtresi: 94%
- P3 Partikül Filtresi: 99,95%
Görüldüğü gibi FFP2 toz maskesi ile P2 koruma sağlayan yüz maskesi tozlara karşı neredeyse aynı solunum koruma seviyesini sağlayacaktır.
Yüz maskelerinin gazlara karşı etkili olabilmesi için gaz filtreleri kullanılmalıdır. Bu filtreler A1, B3, K2 gibi çeşitli sınıflandırmalara sahiplerdir.
Aşağıdaki tabloda hangi koruma sınıfının hangi türde gazlara karşı etkili olduğunu görebilirsiniz.
Gaz Filtre Kodları ve Renkleri
555
Solunum Maskeleri Ne Zaman Kullanılmalıdır
Solunum maskeleri, havada bulunan gaz veya toz haldeki kimyasal maddelerin eşik sınır değeri aştığı durumlarda kullanılmalıdır.
Eşik sınır değer, günde 8 saat ve haftada 40 saat çalışma ile çalışanlara zararlı etki göstermeden çalışılabilecek ortalama kimyasal madde konsantrasyonu olarak ifade edilir.
Her kimyasal madde için ESD farklı olacaktır.
Solunum maskelerinin bir diğer kullanım alanı da havada asılı halde virüs veya bakterilerin bulunduğu alanlardır. Ancak virüs veya bakterilere karşı uygun koruma sınıfında toz maskeleri veya toz filtresi takılmış yüz maskesi kullanılmalıdır.
sponsor bağlantı
Solunum Maskesini Nasıl Dezenfekte Edebiliriz?
Yarım yüz veya tam yüz maskeleri, filtrelerini çıkardıktan sonra kolaylıkla dezenfekte edilebilirler. kullanılan maskenin kullanım kılavuzunda yazan yöntemle dezenfekte etmek faydalıdır.
Toz maskeleri ise dezenfekte etmeye bu kadar elverişli değillerdir. Yapılan araştırmaya göre FFP3 koruma seviyesinde bir maskenin 11 günlük kullanım sonrasında koruma oranı %99,7’den %98,3’e düştüğünü söylemek mümkün. Yani bu 11 gün sonra bile hala %98 oranında koruma sağlayabilir anlamına geliyor.
Ancak bu durum sadece toz korumaya özel bir durum. Bu kadar uzun süre kullanılan bir maskeyi dezenfekte etmek virüs ve bakteriler açısından önemli bir ihtiyaç haline geliyor.
%70’lik alkol çözeltisi ile dezenfekte etmek maske üzerindeki virüs ve bakterileri neredeyse tamamen yok edecektir. Ancak maskenin filtreleme seviyesini de düşüreceği kesindir.
Su ile yıkamak da benzer şekilde virüs ve bakterilere karşı dezenfeksiyon işlemi sağlarken koruma kapasitesini azaltır.
Araştırmalar birçok virüs ve bakterinin birkaç saat ila 72 saat arasında etkisiz hale geldiğini gösteriyor. Yani toz maskesini her kullanımdan sonra yaklaşık 3 gün boyunca izole ortamda bekleterek yeniden kullanabiliriz.
Diğer dezenfeksiyon yöntemi olarak uygun sıcaklıkta fırında bekletmek veya UV ışın altında bekletmek düşünülebilir.
Bez Maskeler İşe Yarıyor Mu?
Özellikle 2020 yılı başında ortaya çıkan koronavirüs salgını sonrasında bez maske kullanımından büyük artış görülüyor. Ancak bez maskelerin virüs veya parçacıklara karşı kanıtlanmış herhangi bir koruma seviyesi bulunmuyor.
Bez veya diğer adıyla nano maske olarak tabir edilen bu maskeler herhangi bir standart koşullarını sağlamıyorlar. Yani 0,3 mikron boyutundaki bir virüs veya 4 mikron boyutundaki çimento tozunun ne kadarını filtrelediğine dair bir ölçüm sonucu yok.
Ortada herhangi bir kanıt veya test sonucu olmadığı için bez maskelerin filtreleme özelliğinden bahsedilemez.
