IP koruma sınıfları, elektrikle çalışan cihazların dış etkenlere karşı dayanıklılığını belirlemek için Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilmiş bir sınıflandırma sistemidir. IEC 60529:1989 standardı, Ip sınıflarını ve her bir sınıf için gerekli koruma düzeyini belirler. Aynı standart ülkemizde de “TS EN 60529 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (IP kodu) standardı” olarak yürürlükte bulunmaktadır.
TS EN 60529 standardı, beyan edilen gerilimi 72,5 kV’u aşmayan elektrikli ekipmanlar için sağlanan koruma derecelerinin sınıflandırılmasını kapsar.
sponsor bağlantı
IP Koruma Sınıfı Nedir?
IP, Ingress Protection’ın baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Bir nesnenin katı cisimlere (toz, kum ve kir gibi) ve sıvılara karşı sahip olduğu korumasının ölçüsüne IP Koruma Sınıfı adı verilir. Elektrikli cihazlar, IP koruma derecelerine göre farklı dış etkilere karşı farklı dayanım gösterirler.
Örneğin sıvılara karşı koruma sınıfı yüksek bir ekipman açık alanda kullanılabilir. Bununla beraber açık alanda kullanılacak cihazlarda doğrudan sıvıya temas veya sıvı sıçramasına karşı koruma gibi farklı koruma dereceleri vardır.
IP Sınıflandırmasında Kullanılan Basamaklar ve Anlamları
Bir elektrikli cihazın hangi koruma sınıfına uygun olarak üretildiği, cihazın üzerinde veya kullanım kılavuzunda belirtilen kodlardan anlaşılır. Bu kodlar IP kısaltmasına ek olarak yazılan 2 basamaklı bir sayıdır.
2 basamaklı sayının 1. basamağı katı cisimlere karşı koruma seviyesini, 2. basamağı ise sıvılara karşı koruma derecesini belirtir.
Katı cisimlere karşı koruma derecesi 0-6 arasında bir sayıdır. Sıvılara karşı koruma derecesi ise 0-8 arasında bir sayı alabilir.
Örneğin IP sınıflandırması IP 23 olan bir ekipman, katı cisimlere karşı 2. seviye, sıvılara karşı 3. seviye koruma sağlar.
Nadiren de olsa IP koruma sınıfı 3 basamaklı olarak ifade edilir ve 3. basamak mekanik etkilere karşı koruma derecesini gösterir. Ancak bu koruma sınıflandırması IEC 60529 standardında yer almadığından çok sık kullanılmaz. Daha doğrusu, özel ekipmanlar haricinde elektrikli ekipmanlarda mekanik etkilere karşı koruma sınıfı aranmaz. Bu farklı standartlar ve testlerle belirlenen bir özelliktir.
Eğer ekipmanın herhangi bir koruma derecesi yoksa IP0X veya IPX0 ile işaretlenir.
IP0X Katı cisimlere ve toza koruma düzeyinin olmadığını, IPX0 ise sıvılara karşı koruma düzeyinin olmadığını ifade eder.
En Çok Kullanılan IP Örnekleri
IP65: Toz geçirmez ve her yönden gelebilecek düşük tazyikteki sulara karşı koruma sağlar.
IP66: Toz geçirmez ve her yönden gelebilecek yüksek tazyikteki sulara karşı koruma sağlar.
IP67: Toza ve 30 dakikadan kısa süreli suya daldırmalara karşı koruma sağlar.
P68: Belirtilen basınç ve sıcaklık değerleri altında toz ve su geçirmez.
sponsor bağlantı
IP Koruma Sınıfları ve IP Kodları
Katı Cisimlere Karşı Dayanıklılık
IP’ den sonra gelen ilk basamak, katı cisimlere karşı dayanıklılığı simgeler;
| Seviye | Nesne Büyüklüğüne Karşı Koruma | Karşı Korumalı |
|---|---|---|
| - | Nesnelerin temas ve girişine karşı koruması yoktur. | |
| 1 | >50 mm | 50 mm ve üzeri çapta katı cisimler cihazın içine giremez. |
| 2 | >12,5 mm | 12,5 mm ve üzeri çapta katı cisimler cihazın içine giremez. |
| 3 | >2,5 mm | 2,5 mm ve üzeri çapta katı zerreler cihazın içine giremez. |
| 4 | >1 mm | 1 mm ve üzeri çapta katı zerreler cihazın içine giremez. |
| 5 | Toza Dayanıklı | Toza zerreleri, cihazın normal işleyişini engelleyecek, güvenliğini bozacak şekilde cihazın içine giremez. |
| 6 | Toz Geçirmez | Toza karşı tam korumalıdır. |
Sıvı Cisimlere Karşı Dayanıklılık
IP’ den sonra gelen ikinci basamak, sıvı temasına karşı dayanıklılığı simgeler;
| Seviye | Karşı Korumalı | Detaylar |
|---|---|---|
| Korumasız | - | |
| 1 | Düşey su damlalarına karşı koruma | Test Süresi: 10 Dakika Yağan su değeri, 1 mm/dk |
| 2 | 15°’lik bir açıda duruyorken düşey su damlalarına karşı koruma Rüzgârlı havada yağan yağmur gibi | Test Süresi: 10 Dakika Yağan su değeri, 3 mm/d |
| 3 | İnce su damlacıkları serpintisine karşı koruma Yangın alarm sistemi suyu, fıskiye ve benzeri şekilde | Test Süresi: 5 Dakika Su Hacmi 0,7 lt/dk Basınç 80-100 kPa |
| 4 | Sıçrayan suya karşı koruma Tavandan gelen, yerden sıçrayan veya rüzgarla gelen | Test Süresi: 5 Dakika Su Hacmi 10 lt/dk Basınç 80-100 kPa |
| 5 | Fışkıran suya karşı koruma Küçük bir hortum içerisinden gelen tazyikli sular | Test Süresi: En az 15 Dakika Su Hacmi 12,5 lt/dk Basınç 3 metre mesafeden 30 kPa |
| 6 | Güçlü su fışkırmalarına karşı koruma İtfaiye hortumu gibi yüksek şiddetteki tazyikli sulara karşı koruma. | Test Süresi: En az 3 dakika Su hacmi : 100 lt/dk Basınç: 3 m mesafeden 100 kPa |
| 7 | Geçici olarak suya batırılmanın etkilerine karşı koruma Su içine düşmeye ya da çok kısa süreli oluşan su baskınlarına karşı koruma. | Test Süresi: 30 Dakika Cihazın alt kısmından en az 1 metre daldırıldı |
| 8 | Sürekli olarak suya batırılmanın etkilerine karşı koruma Suya en dayanıklı koruma standardıdır. | Test Süresi: Devamlı suyun içinde Üretici tarafından belirlenen derinlik, genellikle 3 metre. |
sponsor bağlantı
IP Koruma Sınıflarının İş Güvenliği Açısından Önemi
Elektrik çarpması, en çok görülen iş kazası nedenleri arasında yer alır. Elektrik çarpması nedenlerine dikkatlice bakıldığında, özellikle ıslak ortamlarda uygun olmayan ekipmanlar nedeniyle elektrik çarpması çok yaygındır.
Özellikle dış mekan elektrik uzatma kablolarının bağlantı noktaları, ıslak havalarda elektrik çarpmasına son derece açıktır. Bu gibi nedenlerle su veya sıvı teması ihtimali bulunan alanlarda ve işlerde uygun IP koruma seviyesinde ekipman seçmek çok önemlidir.
Bunlara ek olarak özel veya acil durumlarda da çalışabilecek şekilde tasarlanan veya kullanılması amaçlanan cihazların, beklenen en olumsuz duruma uygun olarak IP koruma sınıfına sahip olması gereklidir.
Örneğin acil kaçış yolu aydınlatmalarının yangın söndürme sisteminin sprikler suyuna karşı koruma sağlaması beklenir. Bu nedenle sıvılara karşı koruma seviyesi en az 3 veya 4 olan elektrikli ekipmanlar seçilmelidir.
